मंगलग्रहमा वस्ती बसाउने योजना
डा. प्रेमप्रसाद शर्मा
हालसम्म सूर्यलाई परिक्रमा गर्ने नौवटा ग्रहहरु पत्ता लागेका छन् । सूर्यको दूरी देखि क्रमशः बुध, शुक्र र पृथ्वी पछि मंगल ग्रह पर्छ । यो सौर प्रणालीको दोस्रो सानो ग्रह हो । यसको व्यास पृथ्वीको भन्दा झण्डै आधा ६८०० किलोमीटर छ । यसको पिण्ड पृथ्वीको पिण्डको १० प्रतिशत छ । यो ग्रह सूर्यबाट २२८ मिलियन किलोमीटर, जहाँ १
मिलियन बराबर दश लाख हुन्छ, टढा छ । संसारमा सबैभन्दा पहिले इटलीका भौतिकशास्त्री, गणितज्ञ, खगोलविद् तथा दार्शनिक ग्यालिलियोले सन् १६१० मा दूरवीनको
सहायताले हेरेका थिए । मंगल ग्रहलाई रातो ग्रह पनि भनिन्छ । मंगल ग्रहको धूलोमा आइरन अक्साइड भएकोले रातो छ । सतहबाट माथि छरिएका रातो धूलीकणहरुले वायुमण्डल पनि रातो देखिन्छ । यसको सतह धूलो र ढुंग्यान भएको छ ।
मंगलग्रह पृथ्वी जस्तै तर पातलो वायुमण्डल भएको ग्रह हो । मंगलमा ९५ प्रतिशत कार्बन्र्डाईअक्साइड, १६ प्रतिशत आर्गन, ३ प्रतिशत नाइट्रोजन, ०.१५ प्रतिशत अक्सिजन र ०.०५ प्रतिशत पानी रहेको भनिएको छ । मंगल ग्रहको अक्ष सूर्य सूर्यबाट टाढा ढल्किएको हुनाले पृथ्वीमा जस्तै शरद, शीत, वसन्त र गृष्म चार ऋतुहरु हुन्छन् । मंगललाई आफ्नो अक्षमा घुम्न पृथ्वीलाई भन्दा केही बढी अर्थात् २४ घण्टा भन्दा केही बढी समय लाग्छ भने ६८७ दिन, पृथ्वीमा मानिएको दिनमा, सूर्यलाई एक चक्कर लगाउँछ ।तापक्रम जाडोको रातमा -१२० डिग्री सेल्सियस र गर्मीमा २५ डिग्री सेल्सियस हुन्छ ।
मंगल ग्रहको कक्षको परिवर्तनसंगै यसको सतहमा पनि परिवर्तनहरु देखिएका छन् । मंगल ग्रह अहिले धेरै चीसो छ । ध्रुवीय क्षेत्रमा पानी जमी बरफ रहेको छ । मंगलग्रह चीसो मरुभूमि नै हो । मंंगलग्रहको सतहमा ज्वालामुखीका ठूला ठूला पहाडहरु पाइएका छन् । समुद्र सतह देखिको सगरमाथाको उचाइको हिसाबले मंगलको सतहबाट
सगरमाथा भन्दा तीन गुना अग्लो करीब २२ किलोमीटर अग्लो पहाड मंगलग्रहमा छ । शनि ग्रहको जस्तै यो ग्रहको घेरा छैन तर पृथ्वीको उपग्रह वा चन्द्रमा जस्तै मंगलका पनि दुइवटा ससाना उपग्रह -चन्द्रमा) फोवोस (Phobos) ९एजयदयक० र डिमोस (९म्भomयक० छन् । यी दुर्इ चन्द्रमा सन् १८७७ मा अमेरिकी वैज्ञानिक असफ हल ९ब्कबउज ज्बिि० ले पत्ता लगाएका हुन् ।
यहाँ धूलोको आँधी चल्छ र निरन्तररुपमा सतहमा परिवर्तन भैरहन्छ । मंगलको सतहमा मैदान, ताल भएको, खोल्सा भएको, नदी बग्ने घाँटी जस्तो र उपत्यका भएकोले पहले तरल पदार्थ बगेको, बाढी आएको स्पष्ट हुन्छ । यहाँ पातलो बादल र बरफ जस्तो माटो भएकोले पहिले पानी भएको प्रमाणका रुपमा लिईएको छ । मंगलको सतह भित्र जमेको रुपमा पानी भएको नेशनल एरोनटिक्स एण्ड स्पेस एड्मिनिष्ट्रेशन वा नासाका वैजानिकहरुले बताएका छन् मंगलग्रहमा उच्चस्तरका रोबोट वा यन्त्रमानवहरुले महत्वपूर्ण वैज्ञानिक तथ्यहरु बटुलिरहेका छन् र पृथ्वीका मानिसहरुलाई अध्ययनको लागि सहयोग पुगिरहेको छ ।
पृथ्वीको भन्दा गुरुत्वाकर्षा कर्ष ण कम अथवा पृथ्वीको तुलनामा ३७ प्रतिशतमात्र छ । यसको अर्थ पृथ्वीमा भन्दा तीन गुना बढी उफ्रन वा पृथ्वीमा एक कदम हिड्दा २
फीट टाढा टेकिन्छ भने त्यहाँ एक कदममा झण्डै ६ फीट टाढा टेक्न पुगिन्छ । पृथ्वीमा भएको हावाको चापको तुलनामा मंगलमा १ प्रतिशत मात्र छ । उपकरण वा कृत्रिम
वातावरण नबनाई मंगलको सतहमा मानिस बाँच्न संभव छैन । अहिलेको अवस्थामा मानिस बस्न सक्ने स्थिति नभएता पनि वैज्ञानिकहरुले भविष्यमा मंगलग्रहमा वस्ती बसाउन सकिने कुरा बताएका छन् । सन् २०१३ को अप्रिल महिनामा नेदरल्याण्डको संस्था मार्स वनले १० वर्षपछि मंगलग्रहमा चारजना अन्तरिक्ष यात्री पठाउने भनेर १८ वर्षपूरा भएका नागरिकबाट अवलाइनमा दरखास्त मागेकोमा नेपालीहरु मध्ये पहिलो नम्बरमा प्रकाश पी सुवेदीले दरखास्त दिएका छन् । हालसम्म १४० देशका २ लाख मानिसले मंगलग्रहमा जानलाई एकतर्फी टिकटका लागि आवेदन गरेको कुरा प्रकाशमा आएको छ । आवेदकहरुले मंगलग्रहमा बस्न मञ्जूर गरेका छन् । एक दशक भित्रमा मंगलग्रहमा मान्छेको वस्ती बसाउने योजना अनुसार २४ देखि ४० वर्षा व्यक्तिहरुबाट छनौट गरी सन् २०१५ मा २४ जनालाई तालिम दिने योजना बनाएको कुरा प्रकाशमा आएको छ । हाम्रो महिनाहरु नक्षत्रहरुको नामबाट जस्तै विशाखा, जेष्ठा, आषाढा, श्रवण, भाद्रपदा, अश्विनी, कृतिका जस्तै मंगलको अंग्रजी मार्सबाट मार्च राखिएको भनिएको छ । हिन्दु परम्परा र ज्योतिष विज्ञान अनुसार ग्रहहरुलेे मानिसको जीवनमा पार्ने प्रभावबारे अध्ययन गरिन्छ । प्राणी तथा वनस्पतिमा सूर्य र अन्य ग्रहहरुको प्रभाव अवश्यनै पर्दछ ।
जेहोस् हामीले मंगल ग्रहको बारेमा भएको खोजीबारे जानकारी राख्नु राम्रो हुनेछ । यसबारे भएको प्रगतिको अध्ययन गर्दै जाऔं र मानवीय सफलताको कामना गरौं ।
"यो लेख इन्टरनेट हेर्न नभ्याउनेहरुकालागि जानकारी पाउन उपयोगी होला भन्ने हेतुले वेबर्साईटहेरी तयार गरिएको हो"
